Αναιμία

Η αναιμία αποτελεί συχνό αιματολογικό πρόβλη­μα σε ενήλικες και παιδιά. Η συστηματική προσέγγι­ση του ασθενούς με αναιμία μπορεί να οδηγήσει γρή­γορα στη σωστή διάγνωση των συχνότερων αιτιών της με απλές εργαστηριακές εξετάσεις. Το πρώτο βασικό βήμα στην εργαστηριακή διερεύνηση της αναι­μίας αποτελεί η εκτίμηση ενός επιχρίσματος περιφε­ρικού αίματος.

Αναλυτικά γίνεται αξιολόγηση του αιμοδιαγράμματος - «γενικής αίματος» (αριθμός ερυθρών αιμο­σφαιρίων, αριθμός λευκών αιμοσφαιρίων,  αριθμός αιμοπεταλίων, λευκοκυτταρικός τύπος), αξιολόγηση των ερυθροκυτταρικών δεικτών , του αριθμού των ΔΕΚ, της μορ­φολογίας των ερυθροκυττάρων και της ταχύτητας καθιζήσεως των ερυθρών αιμοσφαιρίων (ΤΚΕ). Επί­σης γίνεται ανίχνευση αίματος στα ούρα και στα κόπρανα, αξιολόγηση των βιοχημικών εξετάσεων, νεφρικής και ηπατικής λειτουργίας. Ειδικές δοκιμα­σίες αποτελούν ο σίδηρος ορού, η ολική σιδηροδεσμευτική ικανότητα, η φερριτίνη ορού, τα επί­πεδα Β12 και φυλλικού οξέος.
Ακολουθεί η εξέταση του επιχρίσματος του μυε­λού των οστών και οστεομυελική βιοψία για τη δια­πίστωση αποδοτικής ή μη αποδοτικής ερυθροποίησης, παρουσίας νεοπλασματικών ή δυσπλαοτικών κυττάρων.
Το επίχρισμα του περιφερικού αίματος δίνει χρή­σιμες πληροφορίες για την αιτία της αναιμίας,

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΑΝΑΙΜΙΑΣ
Για την εμφάνιση αναιμίας ευθύνονται οι εξής πα­ράγοντες:
α)   Απώλεια αίματος
β)   Αυξημένη καταστροφή ερυθροκυττάρων
γ)   Μειωμένη παραγωγή ερυθροκυττάρων στο μυελό.
Η διερεύνηση του είδους της αναιμίας περιλαμβάνει:
•    λεπτομερή λήψη ιστορικού
•    λεπτομερή κλινική εξέταοη βασικές και ειδικές παρακλινικές εξετάσεις

ΠΙΝΑΚΑΣ 1.
ΑΥΞΗΜΕΝΑ ΔΕΚ
•   Οξεία αιμόλυση
•   Οξεία αιμορραγία
ΕΛΑΤΤΩΜΕΝΑ ΔΕΚ
•  Μακροκυτταρικές αναιμίες
-  μεγαλοβλαστικές αναιμίες
-  μη μεγαλοβλαστικές αναιμίες
-  ηπατική ανεπάρκεια
-  υποθυρεοειδισμός
-  υπερθυρεοειδισμός
-  Μ.Δ.Σ.
-  απλαστική αναιμία
•  Μικροκυτταρικές αναιμίες
-  σιδηροπενική αναιμία
-  θαλασσαιμίες
-  δηλητηρίαση από μόλυβδο
•  Ορθοκυτταρικές αναιμίες
-  Χρόνια φλεγμονή
-  Χρόνια νεφρική ανεπάρκεια
-  διήθηση μυελού (λέμφωμα, λευχαιμία, πολλαπλούν μυέλωμα, νεοπλασματικά κύτταρα κ.ά.)

ΛΗΨΗ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ
Η συχνότερη μορφή αναιμίας είναι η σιδηροπενι­κή αναιμία (95%), συνέπεια της χρόνιας απώλειας αίματος ή ανεπάρκειας πρόσληψης σιδήρου με την τροφή (αρνητικό ισοζύγιο σιδήρου).
Η μεγαλοβλαστική αναιμία δυνατόν να συνοδεύε­ται από διάρροια, αίσθημα καύσου στη γλώσσα, παραισθησίες, δυοχέρεια στο βάδισμα.
Οι αιμοσφαιρινοπάθειες περιλαμβάνουν τη μεσογειακή αναιμία, δρεπανοκυτταρική αναιμία, μικρο-δρεπανοκυτταρική αναιμία και α-μεσογειακή αναιμία Μια άλλη κατηγορία αφορά αναιμίες που προκα λούνται από τη δράση φυσικών ή χημικών ουσιών, ιονίζουσας ακτινοβολίας και φαρμάκων.
Οι αναιμίες χρόνιων νόσων συνδέονται με χρόνιες λοιμώξεις, νοσήματα κολλαγόνου, νεοπλάσματα, χρό­νια ηπατική ή νεφρική ανεπάρκεια
ΠΙΝΑΚΑΣ 2.
Απώλεια αίματος από διάφορα όργανα
•  Γαστρεντερικό σύστημα (πεπτικό έλκος, νεοπλάσματα στομάχου ή εντέρου, πολύποδες συνοδευόμενα με αιματέμεση, μέλαινα, φρέσκο αίμα στα κόπρανα)
•   Αναπνευστικό σύστημα (επιστάξεις, αιμοπτύσεις)
•   Χειρουργικές επεμβάσεις, τραυματισμοί, τοκετοί
•   Ουροποιητικό σύστημα (αιματουρία, αιμοσφαιρινουρία)

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ
Αυτή πρέπει να είναι πλήρης, ενώ χρειάζεται ιδιαί­τερη προσοχή στην αναζήτηση ωχρότητας, ίκτερου,πετεχειών, τόσο στο δέρμα όσο και στους βλεννο­γόνους.
Ακολουθεί προσεκτική ψηλάφηση όλων των προ­σιτών λεμφαδένων (τραχηλικών, μασχαλιαίων, βου­βωνικών), καθώς και της κοιλίας για ανεύρεση διο­γκώσεως σπληνός, ήπατος, άλλων μαζών, ασκίτη και προσεκτική ακρόαση πνευμόνων. Τέλος, γίνεται νευ­ρολογική εξέταση για την αναζήτηση τυχόν απώλειας αισθήσεως της θέσεως των μελών και της εν τω βάθει αισθητικότητας, σημεία περιφερικής νευρίτιδας.

ΠΑΡΑΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
Σ'αυτές υπάγονται εξετάσεις περιφερικού αίματος, μυελού οστών, βιοψίες, όπου απαιτούνται ακτινολο­γικός έλεγχος, σπινθηρογραφήματα , Γαστροσκόπηση και κολονοσκόπηση.
Μια πολύ μεγάλη κατηγορία αναιμιών δεν συνο­δεύεται από διαταραχή της μορφολογίας των ερυ­θροκυττάρων και διαταραχή λευκοκυττάρων και αι­μοπεταλίων,  Πρόκειται συνήθως για αναιμίες από περιφερική καταστροφή ερυθροκυττάρων λόγω ενζυματικής διαταραχής ή λόγω ανοσολογικού μηχανισμού.
Η ολοκλήρωση των παρακλινικών εξετάσεων του αναιμικού ασθενούς είναι δυνατόν να απαιτήσει συ­γκεκριμένο έλεγχο με άλλες εξετάσεις, βιοψία μυελού των οστών, λεμφαδένων, ήπατος, ακτι­νολογικές εξετάσεις θώρακος, κοιλίας, οστών, αξονι­κή τομογραφία θώρακος, άνω-κάτω κοιλίας, ενδο­σκοπικές εξετάσεις.

Ι. ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΑΝΑΙΜΙΩΝ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ
Η αναιμία είναι πρωτοπαθής ή δευτεροπαθής, αποτέλεσμα άλλων νόσων.
Πρωτοπαθείς αναιμίες.
Αυτές δυνατόν να περιορίζονται μόνο στην ερυθρά σειρά. Εδώ υπάγονται οι σιδηροπενικές, οι μεγαλοβλαστικές, οι αιμολυτικές, οι οικογενείς σφαιροκυτταρικές, οι αμιγείς απλαοίες της ερυθράς σειράς, οι σιδηροβλαστικές και οι συγγενείς δυσερυθροποιητικές.
Δευτεροπαθείς αναιμίες
Νοσήματα όπως  λεμφώματα, οι πλασματοκυτταρικές δυσκρασίες και τα κακοήθη νεοπλάσματα προκαλούν αναιμία λόγω κατάληψης του μυελού των οστών, με αποτέ­λεσμα την απώθηση της ερυθράς σειράς, ενώ οι χρό­νιες λοιμώξεις οδηγούν σε αναιμία λόγω δέσμευσης του σιδήρου, της φερριτίνης και της αιμοσιδηρίνης από τα μακροφάγα.

II. ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΑΝΑΙΜΙΩΝ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗΝ ΕΡΥΘΡΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΜΥΕΛΟΥ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ
1. Αναιμίες με ακέραια ερυθροποιία
Σ'αυτή την κατηγορία αναιμιών παρατηρείται πε­ριφερική απώλεια αίματος ή καταστροφή ερυθρο­κυττάρων, ενώ ο μυελός των οστών είναι φυσιολογι­κός και η ερυθροβλαστική σειρά γίνεται υπερπλαστική για να ανταπεξέλθει στην απώλεια των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Η αιμόλυση μπορεί να οφείλεται σε:
•  Εξωερυθροκυτταρικά αίτια:
Τα κυριότερα είναι ανοσολογικά (π.χ. αυτοάνωση αιμόλυση), μικροβιακά (π.χ. ελονοσία), φυσικά, χημι­κά (φάρμακα, ακτινοβολία), υπερσπληνισμός.
•  Ενδοερυθροκυτταρικά αίτια:
Αυτά μπορεί να είναι κληρονομικά (διαταραχές της ερυθροκυτταρικής μεμβράνης, ερυθροποιητικές πορφυρίες, ποσοτικές και ποιοτικές αιμοσφαιρινοπάθειες) ή επίκτητα (δηλητηρίαση με μόλυβδο, νυχτερινή παροξυσμική αιμοσφαιρινουρία).
2. Αναιμίες με ανεπαρκή ερυθροποιία
Η έλλειψη ορισμένων ουσιών οδηγεί σε μη αποδο­τική ερυθροποιία. Έλλειψη σιδήρου, βιταμινών Β12 και φυλλικού οξέος έχουν σαν αποτέλεσμα την παραγωγή μικρών ή με­γάλων ερυθροκυττάρων αντίστοιχα. Η απλαστική αναιμία και η μυελική απλασία χα­ρακτηρίζεται από ελάττωση ή και έλλειψη ερυθρο-βλαστών. Τα κυριότερα αίτια είναι φυσικοί και χημι­κοί παράγοντες, διήθηση μυελού, ενδοκρινικές ανω­μαλίες, χρόνιες παθήσεις, χρόνιες φλεγμονές και κολ-λαγονώσεις.

III. ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΑΝΑΙΜΙΩΝ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟΥΣ ΕΡΥΘΡΟΚΥΤΤΑΡΙΚΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ
1. Ορθοκυτταρικές αναιμίες Η οξεία απώλεια αίματος οδηγεί σε πτώση των τιμών του αιματοκρίτη και της αιμοσφαιρίνης και του αριθμού των ερυθρών αι­μοσφαιρίων, ενώ οι δείκτες  παραμένουν φυσιολογικοί. Η αιμόλυση εξάλλου συνδέεται με ποικίλα εξωγε­νή ή ενδογενή αίτια
2.  Μικροκυτταρικές αναιμίες Οι μικροκυτταρικές αναιμίες χαρακτηρίζονται από υποχρωμία, πτώση των τιμών αιματοκρίτη και αιμοσφαιρίνης και πτώση των ερυθροκυτταρικών δεικτών  Στην κατηγορία αυτή υπάγονται οι σιδη­ροπενικές αναιμίες, οι αναιμίες χρονιών νόσων, οι σιδηροβλαστικές αναιμίες και οι θαλασσαιμίες.
3.  Μακροκυτταρικές αναιμίες Οι μεγαλοβλαστικές αναιμίες προκαλούνται από ανεπάρκεια βιταμίνης Β12 ή φυλλικού οξέος και λιγότε­ρο από ανεπάρκεια πρόσληψης τροφής, έλλειψη εν­δογενή παράγοντα, ολική γαστρεκτομή και δυσαπορρόφηση της Β12, χρόνια παγκρεατική ανεπάρκεια, νο­σήματα του ειλεού και φάρμακα. Δυνατόν να συνυ­πάρχουν ανεπάρκεια της βιταμίνης Β12 και του φυλλι­κού οξέος.